Εισαγωγή

Σκοπός της θεσμοθέτησης της Ευρωπαϊκής Εταιρείας (SE), είναι η δημιουργία μιας νέας εταιρικής μορφής, για να μπορέσουν επιχειρήσεις από διάφορα κράτη μέλη να ενοποιήσουν το δυναμικό τους, στο πλαίσιο της αναδιάρθρωσης των παραγωγικών δομών σε κοινοτικό επίπεδο.

Για το λόγο αυτό, η ευρωπαϊκή νομοθεσία επιτρέπει τη δημιουργία και τη διαχείριση εταιρείας ευρωπαϊκών διαστάσεων, της οποίας η επιχειρηματική δραστηριότητα δεν εμποδίζεται από την πολυμορφία και την περιορισμένη εφαρμογή του εθνικού εταιρικού δικαίου, καλύπτοντας πλέον την ανάγκη προσφυγής στην ίδρυση θυγατρικών εταιρειών υπαγομένων σε τόσα εθνικά δίκαια όσα και τα κράτη μέλη της ΕΕ.

 Η ως άνω κοινοτική ρύθμιση απευθύνεται αποκλειστικά σε υφιστάμενες επιχειρήσεις, οι οποίες δραστηριοποιούνται ή επιθυμούν να δραστηριοποιηθούν σε συνεργασία με εταιρεία ή εταιρείες άλλου ή άλλων κρατών μελών σε κοινοτική κλίμακα, μη περιοριζόμενες στην ικανοποίηση καθαρά τοπικών αναγκών.

Ι.- Βασικά Νομοθετήματα:

– Κανονισμός 2157/2001:              «Καταστατικό της Ευρωπαϊκής Εταιρείας (SE).

– Οδηγία 86/2001:                           «Συμπλήρωση καταστατικού της Ευρωπαϊκής Εταιρίας όσον αφορά το ρόλο των εργαζομένων»

– Ν. 3412/2005:                                «Πλαίσιο Ρυθμίσεων για τη σύσταση και τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Εταιρίας»

– Π.Δ. 91/2006:                                «Για το ρόλο των εργαζομένων στην Ευρωπαϊκή Εταιρία»

ΙΙ.- Ίδρυση:

Η Ευρωπαϊκή Εταιρεία μπορεί να ιδρυθεί, μόνο από νομικά πρόσωπα, με τους εξής τέσσερις τρόπους (περιοριστική απαρίθμηση):

• Με τη συγχώνευση ανωνύμων εταιρειών, οι οποίες έχουν συσταθεί σύμφωνα με τη νομοθεσία κράτους – μέλους και έχουν την καταστατική τους έδρα και την κεντρική τους διοίκηση στην Ε.Ε., εφόσον δύο τουλάχιστον από αυτές διέπονται από το δίκαιο διαφορετικών κρατών – μελών.
• Με τη σύσταση μητρικής Ευρωπαϊκής Εταιρείας Χαρτοφυλακίου (Holding SE) από ΑΕ ή ΕΠΕ, οι οποίες έχουν συσταθεί σύμφωνα με τη νομοθεσία κράτους – μέλους και έχουν την καταστατική τους έδρα και την κεντρική τους διοίκηση στην Ε.Ε., εφόσον δύο τουλάχιστον από αυτές: [α] διέπονται από το δίκαιο διαφορετικών κρατών – μελών ή [β] έχουν από διετίας τουλάχιστον θυγατρική εταιρεία υπαγόμενη στο δίκαιο άλλου κράτους – μέλους, ή υποκατάστημα εγκατεστημένο σε άλλο κράτος – μέλος.
• Με την σύσταση θυγατρικής Ευρωπαϊκής Εταιρείας από εταιρείες ή άλλα νομικά πρόσωπα δημοσίου ή ιδιωτικού δικαίου, τα οποία έχουν συσταθεί σύμφωνα με τη νομοθεσία κράτους – μέλους και έχουν την καταστατική τους έδρα και την κεντρική τους διοίκηση στην Ε.Ε., εφόσον δύο τουλάχιστον από αυτές: [α] διέπονται από το δίκαιο διαφορετικών κρατών – μελών ή [β] έχουν από διετίας τουλάχιστον θυγατρική εταιρεία υπαγόμενη στο δίκαιο άλλου κράτους – μέλους, ή υποκατάστημα εγκατεστημένο σε άλλο κράτος – μέλος.
• Με τη μετατροπή ανώνυμης εταιρείας σε SE, η οποία έχει συσταθεί σύμφωνα με τη νομοθεσία κράτους – μέλους και έχει την καταστατική της έδρα και την κεντρική της διοίκηση στην Ε.Ε., εφόσον έχει επί τουλάχιστον 2 χρόνια θυγατρική εταιρεία υπαγόμενη στο δίκαιο άλλου κράτους –μέλους.
• Σημειώνουμε ότι  για  τον καθορισμό της έννοιας «θυγατρικής» θα πρέπει να ανατρέξει κανείς στο άρθρο 42ε του ν.2190/1920, όπου παρατίθενται και τα σχετικά κριτήρια(π.χ. 20% δικαιωμάτων ψήφου της μητρικής και δεσπόζουσα επιρροή). Απευθύνεται δηλαδή κατ’ αρχήν η ευρωπαϊκή εταιρία σε εταιρίες που δραστηριοποιούνται σε παραπάνω από μία χώρες ή φιλοδοξούν να δραστηριοποιηθούν σ’ αυτές.

ΙΙΙ.- Κεφάλαιο – Έδρα:

• Το ελάχιστο μετοχικό  κεφάλαιο που απαιτείται για την ίδρυση ευρωπαϊκής εταιρίας ανέρχεται στο ποσό των 120.000 ευρώ. Δεδομένου ότι τόσο ο κανονισμός 2157/2001 της Ευρωπαϊκής ένωσης όσο και ο νόμος 3412/2005 δεν κάνουν λόγο αποκλειστικά για εισφορές σε χρήμα και δεδομένου ότι τα άρθρα του ν.3412/2005 παραπέμπουν στο εσωτερικό δίκαιο του κράτους μέλους όπου θα έχει την καταστατική της έδρα η ευρωπαϊκή εταιρία, μπορούμε να υποστηρίξουμε ότι θα είναι δυνατή η κάλυψη  του μετοχικού  κεφαλαίου και με εισφορές σε είδος .
• Η SE έχει την καταστατική της έδρα πάντοτε σε κράτος – μέλος της Ε.Ε ο κράτος μέλος με την κεντρική διοίκηση αυτής. Η καταστατική έδρα δύναται να μεταφερθεί σε άλλο κράτος – μέλος, χωρίς η μεταφορά αυτή να συνεπάγεται τη λύση της εταιρείας ή τη δημιουργία νέου νομικού προσώπου.

IV.  Μητρώο- Δημοσίευση

Η ευρωπαϊκή εταιρεία εγγράφεται στα μητρώα των Α.Ε. του κράτους μέλους στην επικράτεια του οποίου διατηρεί την έδρα της. Ευλόγως ακολουθείται η διαδικασία όπως αυτή προβλέπεται από το εσωτερικό δίκαιο της εν λόγω χώρας.

Η ευρωπαϊκή εταιρεία αποκτά νομική προσωπικότητα από την εγγραφή της στα εθνικά μητρώα του κράτους μέλους.

Επιπλέον οι ευρωπαϊκές εταιρείες υποχρεούνται σε δημοσίευση στην επίσημη εφημερίδα των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων τόσο κατά την ίδρυση όσο και σε κάθε περίπτωση τροποποίησης του καταστατικού.

V.- Όργανα Διοίκησης-Λειτουργία :

Η λειτουργία της ευρωπαϊκής εταιρείας διέπεται εν μέρει από το κοινοτικό δίκαιο και εν μέρει από το εθνικό δίκαιο της χώρας στα μητρώα της οποίας έχει εγγραφεί.

Συγκεκριμένα για όσα θέματα δεν ρυθμίζονται από τις κοινοτικές διατάξεις, εφαρμόζεται το δίκαιο των ανωνύμων εταιρειών του συγκεκριμένου κράτους μέλους. Έτσι στην πραγματικότητα, τα ζητήματα που αφορούν το φορολογικό δίκαιο, το δίκαιο του ανταγωνισμού, το δίκαιο της πνευματικής ιδιοκτησίας καθώς επίσης και το πτωχευτικό δίκαιο αντιμετωπίζονται βάση των αντίστοιχων εθνικών διατάξεων του κράτους μέλους.

Το καταστατικό της SE προβλέπει ως όργανα:

• Τη Γενική Συνέλευση των μετόχων. Και
• Είτε ένα όργανο διεύθυνσης και ένα όργανο εποπτείας (δυαδικό σύστημα]), είτε ένα όργανο διοίκησης (μονιστικό σύστημα ).

Στο δυαδικό σύστημα, λειτουργεί στην SE ένα διευθυντικό όργανο, που ασκεί τη διοίκηση και ένα εποπτικό, που ελέγχει τη διοίκηση, η οποία ασκείται από το διευθυντικό όργανο. Τα μέλη του διευθυντικού οργάνου εκλέγονται και ανακαλούνται από το εποπτικό όργανα, τα μέλη του οποίου διορίζονται από τη Γενική Συνέλευση. Ο Κανονισμός απαγορεύει την ταυτόχρονη συμμετοχή μελών και στα δύο όργανα.

Στο μονιστικό σύστημα λειτουργεί στην SE ένα μόνο διοικητικό όργανο, διοριζόμενο από τη Γενική Συνέλευση.

VΙ.- Συμμετοχή των εργαζομένων:

Η συμμετοχή των εργαζομένων αποτελεί προϋπόθεση για τη σύσταση και λειτουργία μιας Ευρωπαϊκής Εταιρείας.

Η συμμετοχή αυτή εντοπίζεται κυρίως σε τρία σημεία:

Ενημέρωση, του οργάνου εκπροσώπησης των εργαζομένων από το αρμόδιο όργανο της SE για ζητήματα που αφορούν στην εταιρεία σε χρόνο, με τρόπο και περιεχόμενο, που να επιτρέπει στους εκπροσώπους των εργαζομένων να εκτιμήσουν τις τυχόν συνέπειες και να προετοιμάσουν διαβουλεύσεις με το αρμόδιο όργανο της SE, όταν ενδείκνυται.

Διαβούλευση, ήτοι η καθιέρωση διαλόγου και ανταλλαγής απόψεων μεταξύ του οργάνου εκπροσώπησης των εργαζομένων και του αρμόδιου οργάνου της SE σε χρόνο, με τρόπο και περιεχόμενο, που να επιτρέπει στους εκπροσώπους να διατυπώσουν γνώμη, με βάση την ενημέρωση που τους παρέχεται για μέτρα που μελετά το αρμόδιο όργανο, που μπορούν να ληφθούν υπόψη στη διαδικασία λήψης αποφάσεων εντός της SE.

Συμμετοχή, ήτοι η επιρροή του οργάνου εκπροσώπησης των εργαζομένων στις υποθέσεις μίας εταιρείας μέσω του δικαιώματος να εκλέγουν ή να διορίζουν ορισμένα από τα μέλη του εποπτικού ή διοικητικού οργάνου της εταιρείας ή του δικαιώματος να εισηγούνται ή και να απορρίπτουν το διορισμό ορισμένων ή όλων των μελών του εποπτικού ή διοικητικού οργάνου της εταιρείας.

Σημειώνεται ότι:

Η καταχώριση της Ευρωπαϊκής Εταιρείας στο οικείο μητρώο επιτρέπεται μόνο στις ακόλουθες περιπτώσεις, όσον αφορά στη συμμετοχή των εργαζομένων σε αυτήν:

α) Εάν επιτευχθεί συμφωνία μεταξύ της ειδικής διαπραγματευτικής ομάδας και των αρμοδίων οργάνων των συμμετεχουσών εταιρειών σχετικά με το ρόλο των εργαζομένων.

β) Εάν η ειδική διαπραγματευτική ομάδα αποφασίσει να μη συνεχίσει τις διαπραγματεύσεις.

γ) Εάν παρέλθει η εξάμηνη προθεσμία διαπραγματεύσεων, χωρίς την επίτευξη συμφωνίας.

VII. Φορολογία

Ο κανονισμός 2157/2001 δεν περιλαμβάνει καμία διάταξη φορολογικού περιεχομένου. Κατά συνέπεια η ευρωπαϊκή εταιρεία υπόκειται στους εθνικούς φορολογικούς νόμους του κράτους μέλους όπου και διατηρεί την έδρα της.

Ωστόσο η σχετική οδηγία του 2005 προβλέπει απλά ότι η ευρωπαϊκή εταιρεία χαίρει μίας «φορολογικής ουδετερότητας». Το προνόμιο αυτό την προστατεύει από την άμεση απόδοση φόρου (στα κέρδη, στα μερίδια από τα κέρδη της εταιρείας και στις υπεραξίες) κάθε φορά που «υπερβαίνει» τα εθνικά σύνορα ενός κράτους μέλους (εξ αιτίας συγχώνευσης ή μεταφοράς της εταιρικής έδρας).

Μεταφορά κερδών στη χώρα που θέλει να φορολογηθεί… η SE οφείλει να υποβάλει μόνον έναν ισολογισμό/αποτελέσματα χρήσης σε μία χώρα και συγκεκριμένα στη χώρα της έδρας της και όχι π.χ. 15 φορολογικές δηλώσεις… Αν η χώρα αυτή τυχαίνει να έχει ευνοϊκότερες φορολογικές ρυθμίσεις, τότε ευνοείται το σύνολο της SE με τις θυγατρικές της…. Επιπλέον, αν σε μία ή περισσότερες χώρες εμφανίζονται ζημίες αυτές συγχωνεύονται με τα κέρδη και μειώνουν τη φορολόγηση….

Οι ποικιλόμορφες δυνατότητες ίδρυσης ευρωπαϊκής εταιρίας,  όπως με ίδρυση εταιρίας holding, δίνουν την δυνατότητα για ευνοϊκή φορολόγηση, καθόσον π.χ. μερίσματα θυγατρικών θα μπορούν να φορολογούνται άπαξ στο κράτος της μητρικής. Επιπλέον, σε περίπτωση σύστασης ευρωπαϊκής εταιρίας με συγχώνευση δύο εταιριών ή μεταφορά της έδρας της ευρωπαϊκής εταιρείας,  η προκύπτουσα  από την συγχώνευση υπεραξία δεν θα φορολογείται κατ’ αρχήν σύμφωνα με το άρθρο 3 του ν.2578/1998 και την παρ. 12 του άρθρου 2 του ν.3517/2006. Παράλληλα θα διατηρείται η δυνατότητα για γρήγορη μεταφορά σε άλλη χώρα, όταν λόγοι οικονομικοί ή και νομικοί το επιβάλλουν, π.χ. επιλογή ευνοϊκότερου δικαίου για εξυγίανση μιας εταιρίας. Για την σωστή κατάστρωση λοιπόν της ίδρυσης μιας ευρωπαϊκής εταιρίας απαιτείται η προσφυγή σε εξειδικευμένους λογιστές και νομικούς.
Ο Κανονισμός δεν καλύπτει θέματα σχετικά με τη λειτουργία μιας SE, όπως το φορολογικό καθεστώς, το δίκαιο του ανταγωνισμού, το δίκαιο της πνευματικής ιδιοκτησίας και το πτωχευτικό δίκαιο. Για τα θέματα αυτά, ισχύει το εθνικό δίκαιο της έδρας της SE, καθώς και το αντίστοιχο κοινοτικό δίκαιο, όπου υπάρχει.

Δεν προβλέπονται φορολογικές ελαφρύνσεις για τη SE, η οποία έχει την ίδια φορολογική αντιμετώπιση όπως και κάθε ανώνυμη εταιρεία του συγκεκριμένου κλάδου στη συγκεκριμένη χώρα.

Η SE οφείλει να υποβάλει μόνον έναν ισολογισμό / αποτελέσματα χρήσης σε μία χώρα και συγκεκριμένα στη χώρα της έδρας της.

[Γίνεται προσπάθεια εναρμόνισης των εθνικών δικαίων και ως προς τα παραπάνω θέματα, ώστε να μη δημιουργηθεί επιλεκτικά συγκέντρωση της έδρας των SE σε χώρες που εμφανίζουν π.χ. ευνοϊκότερους φορολογικούς συντελεστές.]

VΙΙI.- ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ:

Η Ευρωπαϊκή Εταιρεία είναι ένα υπερεθνικό σχήμα, ο σχεδιασμός του οποίου στοχεύει στην αξιοποίηση των πλεονεκτημάτων του ενιαίου οικονομικού χώρου. Συγκεκριμένα, τα πλεονεκτήματα αυτά μπορούν να συνοψιστούν κυρίως στα εξής:

Αποφυγή δημιουργίας και διατήρησης ενός σύνθετου συστήματος θυγατρικών, με διαφορετικούς κανόνες λειτουργίας αυτών, σύμφωνα με το δίκαιο της χώρας εγκατάστασης εκάστης. Δημιουργία ενός εταιρικού τύπου που θα είναι αναγνωρίσιμος σε όλη την Ε.Ε. με κοινά τα βασικά του χαρακτηριστικά σε όλα τα κράτη μέλη….

Μείωση του διαχειριστικού και νομικού κόστους / εγκατάσταση ενιαίου συστήματος διαχείρισης Μείωση του διαχειριστικού και νομικού κόστους και αύξηση της ευελιξίας και της αποτελεσματικότητας στη λήψη και στην εκτέλεση αποφάσεων μέσω εγκατάστασης ενιαίου συστήματος διοίκησης και αναφοράς….

Βελτίωση της δυνατότητας διασυνοριακής δραστηριοποίησης εταιρειών (υπερεθνικός χαρακτήρας, ευρωπαϊκή διάσταση) προκειμένου να ανταποκριθούν στις συνθήκες του ανταγωνισμού στον κλάδο τους….

Δυνατότητα μεταφοράς της έδρας μεταξύ των κρατών – μελών της ΕΕ, χωρίς τη λύση της εταιρείας ή τη δημιουργία νέου νομικού προσώπου.

Το μεγάλο πλεονέκτημα της ευρωπαϊκής εταιρίας εντοπίζεται στο γεγονός ότι δίδει την δυνατότητα  για μεταφορά της καταστατικής έδρας της εταιρίας από μία χώρα σε άλλη με πολύ περιορισμένες διατυπώσεις. Έτσι αν δεν υπάρξουν βάσιμες αντιρρήσεις από πιστωτές της εταιρίας και προσκομιστεί φορολογική και ασφαλιστική ενημερότητα από την εταιρία (βλ.άρθρο 6 ν.3412/2005), είναι δυνατή κατά μέσο όρο εντός τριών-τεσσσάρων μηνών η μεταφορά της έδρας μιας π.χ. βουλγαρικής εταιρίας στην Ελλάδα ή και αντίστροφα. Πρόκειται για μοναδική δυνατότητα, αφού νομικά η μεταφορά έδρας εταιρίας σε άλλη χώρα χωρίς την λύση και εκκαθάριση της εταιρίας με ό,τι αυτό συνεπάγεται για φορολόγηση αφανών αποθεματικών και μεταβιβάσεων περιουσιακών στοιχείων, δικαστικών και δικηγορικών εξόδων και νομικών εμπλοκών, δεν είναι δυνατή.

Αντίθετα  στην περίπτωση της ευρωπαϊκής  εταιρίας  η εταιρία αλλάζει κάθε φορά την «εθνικότητά» της μεταφέροντας την έδρα της στο αντίστοιχο κράτος-μέλος  χωρίς τις παραπάνω δυσβάσταχτες και ασύμφορες οικονομικά διαδικασίες, παραμένοντας ταυτόχρονα «ευρωπαϊκή».

Με την ευρωπαϊκή εταιρία, λοιπόν, εταιρίες με κάποιο ευρύτερο προσανατολισμό ή π.χ. μεταφορικές εταιρίες που διατηρούν εγκαταστάσεις σε περισσότερα κράτη-μέλη  μπορούν να επιλέξουν  καταστατική έδρα με κριτήρια φορολογικά και διοικητικής διευκόλυνσης, διατηρώντας παράλληλα  π.χ. και κάποιες μονάδες παραγωγής σε μια άλλη χώρα. Με τη σωστή μεθοδολογία θα μπορεί κάποιος να συνδυάσει την ίδρυση ευρωπαϊκής εταιρίας με τα πλεονεκτήματα των φορολογικών νόμων για τις διασυνοριακές συγχωνεύσεις εταιριών  και την φορολόγηση μερισμάτων στις σχέσεις  μητρικών-θυγατρικών εταιριών.

Υποχρέωση υποβολής μόνο ενός ισολογισμού (άλλως κοινά αποτελέσματα χρήσης) στη χώρα της έδρας της εταιρείας, με αποτέλεσμα να επωφελείται όλη η SE (στην περίπτωση που η χώρα αυτή τυγχάνει να έχει ευνοϊκότερες φορολογικές ρυθμίσεις).

Συγχώνευση των ζημιών της εταιρείας, που εμφανίζονται σε μία ή και περισσότερες χώρες με τα κέρδη αυτής από άλλες χώρες, με αποτέλεσμα τη μείωση της φορολόγησης.

Επίλογος

Εναπόκειται στο μέλλον η εξομάλυνση πολλών ακόμα εμποδίων όπως :

• η δημιουργία ευρωπαϊκού μητρώου εγγραφής,
• η τελειοποίηση, αν όχι η απλοποίηση του νομικού καθεστώτος κυρίως ως προς τη λειτουργία της και
• η εναρμόνιση του φορολογικού δικαίου των κρατών μελών ως προς τις ευρωπαικές εταιρείες.

Σε μία περίοδο έντονης κινδυνολογίας και διεθνούς αμφισβήτησης της ελληνικής οικονομίας στο σύνολο της, θεωρώ πως η ορθή χρήση ενός υπερεθνικού σχήματος, προσαρμοσμένου στις ανάγκες της κοινής αγοράς, όπως είναι η Ευρωπαϊκή Εταιρεία, αποτελεί το αποτελεσματικότερο όπλο ενάντια στην απομόνωση και την καχυποψία, που προκαλείται για τις ελληνικές επιχειρήσεις και που θέτει σε κίνδυνο το μέλλον τους… Σε κάθε περίπτωση η Ε.Α.Ε. αποτελεί ένα ιδεώδες επιχειρηματικό όχημα στο στίβο της παγκοσμιοποίησης…