Οι επιχειρήσεις, για να πραγματοποιήσουν τον σκοπό τους, χρησιμοποιούν πάγια ή μακροπρόθεσμα περιουσιακά στοιχεία, τα οποία προορίζονται να χρησιμοποιηθούν από τις επιχειρήσεις κατά τρόπο διαρκή, με αποτέλεσμα τα οφέλη από τη χρήση τους να επεκτείνονται πέραν του ενός έτους.

Τα πάγια περιουσιακά στοιχεία με την πάροδο του χρόνου χάνουν την αξία τους είτε λόγω της χρησιμοποιήσεώς τους είτε λόγω της παρόδου του χρόνου είτε λόγω της οικονομικής απαξίωσης.

Αυτή η απώλεια της αξίας των άνω μακροπρόθεσμων περιουσιακών στοιχείων καταγράφεται στα λογιστικά βιβλία των επιχειρήσεων μέσω των αποσβέσεων.

Σύμφωνα με τον επιστημονικό ορισμό των ΕΛΠ (Ν. 4308/2014), απόσβεση είναι η συστηματική κατανομή της αποσβεστέας αξίας ενός μακροπρόθεσμου στοιχείου στην ωφέλιμη οικονομική ζωή του.

Εννοιολογικοί προσδιορισμοί Παγίων και αποσβέσεων

Αποσβέσιμο πάγιο περιουσιακό στοιχείο είναι το λειτουργικό ή μη λειτουργικό, ενσώματο ή άυλο στοιχείο, που αποκτάται από την οικονομική μονάδα και έχει ωφέλιμη διάρκεια ζωής περιορισμένη, αλλά μεγαλύτερη από ένα

Απόσβεση είναι η χρονική κατανομή της αποσβεστέας αξίας του πάγιου περιουσιακού στοιχείου, που υπολογίζεται με βάση την ωφέλιμη διάρκεια ζωής του και, συνακόλουθα, η λογιστική απεικόνιση και ο καταλογισμός της σε καθεμία χρήση. Οι αποσβέσεις κάθε χρήσεως βαρύνουν το λειτουργικό κόστος, ή απευθείας τα αποτελέσματα χρήσεως όταν πρόκειται για αποσβέσεις που δεν ενσωματώνονται στο λειτουργικό κόστος. Το ποσό της ετήσιας αποσβέσεως αντιπροσωπεύει τη μείωση της αξίας του πάγιου στοιχείου, που επέρχεται λόγω της χρήσεώς του, της παρόδου του χρόνου και της οικονομικής του απαξιώσεως.

Ωφέλιμη διάρκεια ζωής είναι, είτε η χρονική περίοδος κατά την οποία υπολογίζεται ότι το αποσβέσιμο πάγιο στοιχείο θα χρησιμοποιείται παραγωγικά από την οικονομική μονάδα, είτε η ολική ποσότητα παραγωγής ή το ολικό έργο το οποίο αναμένεται να επιτύχει η οικονομική μονάδα από το πάγιο αυτό στοιχείο (π.χ. ωφέλιμη διάρκεια ζωής μηχανήματος μετρημένη σε παραγωγικές ώρες).

Αποσβεστέα αξία ενός αποσβέσιμου πάγιου περιουσιακού στοιχείου είναι το ιστορικό κόστος του ή άλλο ποσό που αντικατέστησε νομότυπα το ιστορικό κόστος (π.χ. αξία αναπροσαρμογής που επιβλήθηκε από το νόμο ή αξία που έχει προκύψει από εκτίμηση λόγω συγχωνεύσεως), μειωμένο κατά την υπολειμματική αξία του, εφόσον αυτή είναι αξιόλογη. Αν η υπολειμματική αξία δεν είναι αξιόλογη, δε λαμβάνεται υπόψη για τον προσδιορισμό της αποσβεστέας αξίας. Η κρίση για την αξιολόγηση αυτή αφήνεται στην οικονομική μονάδα.

Υπολειμματική αξία ενός αποσβέσιμου πάγιου περιουσιακού στοιχείου είναι η καθαρή ρευστοποιήσιμη αξία του, που υπολογίζεται να πραγματοποιηθεί κατά το τέλος της ωφέλιμης διάρκειας της ζωής του.

Μέθοδος αποσβέσεων – Αξία κτήσης παγίων

Οι αποσβέσεις διενεργούνται με τη μέθοδο σταθερής απόσβεσης επί της αξίας κτήσης των πάγιων περιουσιακών στοιχείων, προσαυξημένης με τις δαπάνες προσθηκών και βελτιώσεων.

Για τις προσθήκες και βελτιώσεις προβλέπεται:

Επέκταση, προσθήκη, βελτίωση, συντήρηση και επισκευή ενσώματων πάγιων περιουσιακών στοιχείων

Επέκταση ή προσθήκη κτιρίου, κτιριακής εγκαταστάσεως και τεχνικού έργου είναι οποιαδήποτε μόνιμη αύξηση του όγκου, του μεγέθους ή της ωφελιμότητάς του, που γίνεται με τη χρησιμοποίηση κατά κανόνα δομικών υλικών.
-Επέκταση ή προσθήκη μηχανήματος, τεχνικής εγκαταστάσεως και μηχανολογικού εξοπλισμού είναι κάθε προσθήκη ή εργασία που γίνεται σ’ αυτά και αυξάνει το μέγεθος και κατά κανόνα την παραγωγική τους δυναμικότητα.

Βελτίωση ενσώματου πάγιου περιουσιακού στοιχείου είναι κάθε μεταβολή που γίνεται σ’ αυτό μετά από τεχνολογική επέμβαση και που έχει ως αποτέλεσμα, είτε την αύξηση του χρόνου της ωφέλιμης ζωής του, είτε την αύξηση της παραγωγικότητάς του, είτε τη μείωση του κόστους λειτουργίας του ή τη βελτίωση των συνθηκών χρησιμοποιήσεώς του.

Συντήρηση ενσώματου πάγιου περιουσιακού στοιχείου είναι η τεχνολογική επέμβαση που γίνεται σ’ αυτό με σκοπό να διατηρείται στην αρχική του παραγωγική ικανότητα για όσο το δυνατό μεγαλύτερο χρονικό διάστημα.

Επισκευή ενσώματου πάγιου περιουσιακού στοιχείου είναι η αντικατάσταση ή επιδιόρθωση μερών αυτού, που έχουν καταστραφεί ή υποστεί βλάβη, με σκοπό την επαναφορά της παραγωγικής του ικανότητας ή των συνθηκών λειτουργίας του στο επίπεδο που ήταν πριν από την καταστροφή ή τη βλάβη.

Το κόστος των επεκτάσεων, προσθηκών και βελτιώσεων προσαυξάνει την αξία κτήσεως των πάγιων περιουσιακών στοιχείων και καταχωρείται στους σχετικούς λογαριασμούς των στοιχείων αυτών.

Ως τιμή κτήσης θεωρείται η τιμολογιακή αξία αγοράς αυξημένη με τα ειδικά έξοδα αγοράς και μειωμένη με τις εκπτώσεις (άμεσο κόστος αγοράς).

Επίσης ενσωματώνονται στο κόστος των παγίων (με εξαίρεση τα ακίνητα) ο φόρος προστιθέμενης αξίας (Φ.Π.Α.) κατά το μέρος που δεν μπορεί να εκπέσει με το φόρο εισροών. (1013931/15009/Γ0012)

Συντελεστές αποσβέσεων

α) Συντελεστές Αποσβέσεων που ισχύουν, για όλους του κλάδους οικονομικής δραστηριότητας , εκτός των εξαιρέσεων που αναφέρονται στον επόμενο πίνακα.

β) Κλάδοι, που υπάγονται σε διαφορετικούς συντελεστές απόσβεσης .

Για τους παρακάτω κλάδους και μόνο για τις συγκεκριμένες κατηγορίες παγίων, προβλέπονται οι ακόλουθοι συντελεστές απόσβεσης.

Από τον παραπάνω καθορισμό των συντελεστών απόσβεσης, προκύπτει ότι εάν κάποιο πάγιο δεν περιλαμβάνεται σ’ αυτόν, ο συντελεστής απόσβεσης αυτού θα είναι εκείνος των «λοιπών πάγιων στοιχείων» δηλαδή δέκα τοις εκατό (10%) για όλους τους κλάδους επιχειρήσεων και όχι εκείνος που τυχόν προκύπτει από την ωφέλιμη διάρκεια ζωής του παγίου αυτού.

Στο σημείο αυτό θα πρέπει να τονισθεί ότι δεν πρέπει να γίνεται καταχρηστική εφαρμογή του συντελεστή απόσβεσης 10% των «λοιπών πάγιων στοιχείων» κάθε φορά που διαπιστώνεται ότι κάποια πάγια δεν περιγράφονται επακριβώς στον πίνακα των προβλεπόμενων νέων συντελεστών απόσβεσης. Π.χ. για τα αιολικά πάρκα και τις φωτοβολταϊκές μονάδες παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας δεν πρέπει να χρησιμοποιηθεί ο παραπάνω συντελεστής 10% για την απόσβεσή τους, αλλά ο ορθός συντελεστής 4% για τις «μη κτιριακές εγκαταστάσεις»

Εφάπαξ απόσβεση παγίων

Στα € 1.500,00  είναι η αξία κτήσης παγίου ή τμημάτων παγίου τα οποία συγκροτούν ενιαία λειτουργία, που μπορούν να αποσβεσθούν εξ ολοκλήρου εντός της χρήσης που αυτά χρησιμοποιήθηκαν ή τέθηκαν σε λειτουργία, (εξαίρεση προβλέπεται για τα άυλα στοιχεία και δικαιώματα των δραστηριοτήτων καλλιτεχνικής δημιουργίας και τεχνών του θεάματος).

Το μοναδικό κριτήριο για την εφάπαξ απόσβεση ενός περιουσιακού στοιχείου, είναι η αξία κτήσης του. Συνεπώς, η κτήση περισσοτέρων του ενός παγίων αξίας έως € 1.500,00 το κάθε ένα και για τα οποία έχει εκδοθεί ένα στοιχείο του Κ.Φ.Α.Σ., δεν επηρεάζει τη δυνατότητα της εξ ολοκλήρου απόσβεσης.

Πρέπει να επισημάνουμε ότι η επιλογή της τμηματικής ή της ολοσχερούς απόσβεσης ενός παγίου, είναι δυνητική και όχι υποχρεωτική και ότι αφορά σε κάθε πάγιο ξεχωριστά, δηλαδή για ίδια πάγια, αξίας κτήσης έως € 1.500,00 το καθένα, μέσα στην ίδια διαχειριστική περίοδο, μπορεί να επιλεγεί η ολοσχερής απόσβεση για το ένα και η τμηματική απόσβεση για το άλλο.

Υποχρεωτικότητα αποσβέσεων

Η διενέργεια των αποσβέσεων κάθε έτος, βάσει των θεσπισμένων συντελεστών είναι υποχρεωτική, ανεξάρτητα με την ύπαρξη κερδών και ανεξάρτητα με το αν η οικονομική μονάδα τα χρησιμοποιεί, τα εκμισθώνει ή τα εκμεταλλεύεται.

Αν η επιχείρηση δεν διενεργήσει αποσβέσεις ή διενεργήσει αυτές με χαμηλότερο του προβλεπόμενου από την Νομοθεσία συντελεστή, δεν έχει το δικαίωμα να μεταφέρει αυτές σε επόμενη χρήση. Αν διενεργηθούν αποσβέσεις με μεγαλύτερο συντελεστή, δεν αναγνωρίζονται φορολογικά.

Μη διενέργεια αποσβέσεων για τις τρεις πρώτες χρήσεις

Βάσει του Ν.4110/2013, οι νέες επιχειρήσεις για τις τρεις πρώτες διαχειριστικές χρήσεις, έχουν τη δυνατότητα να μην πραγματοποιήσουν καθόλου αποσβέσεις, με υποχρέωση να ακολουθήσουν την επιλογή τους και για τις τρεις χρήσεις και για όλα τα πάγια περιουσιακά τους στοιχεία.