Αλλαγή φορολογικής κατοικίας.
Πρακτικός οδηγός.

Τα φυσικά πρόσωπα τα οποία πρόκειται να μεταφέρουν τη φορολογική τους κατοικία στο εξωτερικό οφείλουν να κάνουν μια σειρά ενεργειών υποβάλλοντας στη Δ.Ο.Υ, τα δικαιολογητικά που ορίζει η νέα εγκύκλιος της ΑΑΔΕ.

Η Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Εσόδων εξέδωσε εγκύκλιο (ΠΟΛ 1201/2017) στην οποία ενσωματώνονται οι πρόσφατες αποφάσεις της Δικαιοσύνης και της Διεύθυνσης Επίλυσης Διαφορών του υπουργείου Οικονομικών και αναμένεται να δημοσιευθεί και σε ΦΕΚ. Με βάση την απόφαση, προβλέπεται εκτός των άλλων ότι όσοι στο παρελθόν είχαν προσπαθήσει να μεταφέρουν τη φορολογική τους έδρα στο εξωτερικό, αλλά η αίτηση τους απορρίφθηκε, μπορούν να την υποβάλουν εκ νέου με βάση τις νέες οδηγίες της φορολογικής διοίκησης.

Η έκδοση της εγκυκλίου αυτής είναι ιδιαίτερα σημαντική με το δεδομένο ότι τα τελευταία χρόνια δεκάδες χιλιάδες έχουν μεταναστεύσει στο εξωτερικό εξαιτίας της αδυναμίας εύρεσης εργασίας, αλλά και πολλοί είναι εγκλωβισμένοι, αφού οι αιτήσεις τους δεν προχωρούσαν λόγω της γραφειοκρατίας.

Ειδικότερα και σύμφωνα με την εγκύκλιο:

1. Οσοι ενδιαφέρονται να μεταφέρουν τη φορολογική τους κατοικία στο εξωτερικό οφείλουν να υποβάλουν τις αιτήσεις το αργότερο έως το πρώτο δεκαήμερο του Μαρτίου του φορολογικού έτους που ακολουθεί το φορολογικό έτος αναχώρησης, στο τμήμα ή γραφείο Συμμόρφωσης & Σχέσεων με τους Φορολογουμένους της εφορίας όπου είναι υπόχρεοι υποβολής δήλωσης φορολογίας εισοδήματος. Συγκεκριμένα θα πρέπει να αναζητήσουν και να συμπληρώσουν τα έντυπα Μ0, Μ1 και Μ7 και να ορίσουν φορολογικό εκπρόσωπο στην Ελλάδα.

2. Εντός του πρώτου δεκαημέρου του Σεπτεμβρίου θα πρέπει ο φορολογούμενος να προσκομίσει:
α) Βεβαίωση φορολογικής κατοικίας από την αρμόδια φορολογική αρχή του κράτους όπου δηλώνει φορολογικός κάτοικος, από την οποία να προκύπτει ότι είναι φορολογικός κάτοικος αυτού του κράτους. Εάν ο φορολογούμενος έχει εγκατασταθεί σε κράτος με το οποίο υφίσταται Σύμβαση Αποφυγής Διπλής Φορολογίας Εισοδήματος (ΣΑΔΦΕ), μπορεί να προσκομίσει, αντί της βεβαίωσης, την προβλεπόμενη αίτηση για την εφαρμογή της ΣΑΔΦΕ όπου είναι ενσωματωμένο το πιστοποιητικό φορολογικής κατοικίας (δίγλωσσα έντυπα) ή
β) αντίγραφο της σχετικής δήλωσης φορολογίας εισοδήματός του, που υπέβαλε στο άλλο κράτος ως φορολογικός κάτοικος του κράτους αυτού.
γ) Σε περίπτωση που δεν είναι δυνατή η προσκόμιση κάποιων από τα ανωτέρω δικαιολογητικά επειδή αποδεδειγμένα η αλλοδαπή φορολογική αρχή δεν τα εκδίδει, τότε απαιτείται βεβαίωση από οποιαδήποτε άλλη δημόσια ή δημοτική ή άλλη αναγνωρισμένη αρχή, με την οποία θα αποδεικνύεται η μόνιμη και σταθερή εγκατάσταση του προσώπου αυτού στο άλλο κράτος.

3. Επιπλέον, πρέπει να προσκομισθούν δικαιολογητικά που να αποδεικνύουν την ημερομηνία αναχώρησης και εγκατάστασής του στη χώρα όπου δηλώνει κάτοικος, προκειμένου να διαπιστώνεται ότι έχει συμπληρώσει τουλάχιστον 183 ημέρες στη χώρα αυτή. Τα δικαιολογητικά αυτά μπορεί να είναι, για παράδειγμα, έγγραφα περί ανάληψης μισθωτής εργασίας, έναρξης επαγγελματικής δραστηριότητας στην εν λόγω χώρα και υπαγωγής του στην ασφαλιστική νομοθεσία της χώρας αυτής, εγγραφής σε δημοτολόγιο της εν λόγω χώρας, μίσθωσης κατοικίας, εγγραφής ή παρακολούθησης σχολείων των παιδιών.
Αντί των πιο πάνω επιπλέον δικαιολογητικών, ο φορολογούμενος μπορεί να προσκομίσει πιστοποιητικά φορολογικής κατοικίας από τη χώρα στην οποία δηλώνει κάτοικος των δύο προηγούμενων ετών από το έτος στο οποίο υποβάλλεται η αίτηση μεταβολής.

4. Σε περίπτωση που ο φορολογούμενος, ο οποίος έχει υποβάλει τα έντυπα (Μ0-Μ1-Μ7) και προσκομίσει, εμπροθέσμως, και πάντως το αργότερο εντός του έτους που υποβάλλεται η αίτηση για τη μεταβολή της κατοικίας τα προβλεπόμενα δικαιολογητικά, τα οποία πρέπει να κριθούν πλήρη και επαρκή από τη φορολογική διοίκηση, θεωρείται φορολογικός κάτοικος εξωτερικού, και τα εν λόγω έντυπα (Μ0-Μ1-Μ7) προωθούνται, μαζί με την έγγραφη δήλωση για τον ορισμό φορολογικού εκπροσώπου και τη σχετική έγκριση, στο τμήμα ή γραφείο Διοικητικής & Μηχανογραφικής Υποστήριξης της ΔΟΥ, προκειμένου να καταχωρισθούν.

5. Η ΔΟΥ υποχρεούται να αποφανθεί σχετικά με την πληρότητα και επάρκεια του φακέλου εντός 2 μηνών από την ημερομηνία υποβολής των δικαιολογητικών. Αιτήσεις που υποβάλλονται και δικαιολογητικά που προσκομίζονται έως την 31η Δεκεμβρίου του έτους που ακολουθεί το φορολογικό έτος αναχώρησης παραλαμβάνονται κανονικά χωρίς κυρώσεις.

6. Ο φορολογούμενος οφείλει να διατηρεί όλα τα δικαιολογητικά που απαιτούνται για την απόδειξη της φορολογικής του κατοικίας στην αλλοδαπή σε περίπτωση φορολογικού ελέγχου.

7.ΠΙΝΑΚΑΣ ΕΝΕΡΓΕΙΩΝ & ΔΙΚΑΙΟΛΟΓΗΤΙΚΩΝ

Α’ Φάση Χρόνος:
Τελευταία Εργάσιμη 1ου δεκαημέρου του Μαρτίου του επόμενου έτους της αναχώρησης (Πχ. Έτος αναχώρησης 2017, τότε έως 10/03/2018)

Που απευθυνόμαστε:
Στη Δ.Ο.Υ του φορολογούμενου, Τμήμα ή Γραφείο Συμμόρφωσης & Σχέσεων με τους Φορολογουμένους (πρ. τμήμα Μητρώου)

Τι δικαιολογητικά καταθέτουμε
Τα έντυπα Μ0 Μ1 Μ7 (κατεβάστε τα έντυπα)
Υπεύθυνη δήλωση για τον ορισμό φορολογικού εκπροσώπου του στην Ελλάδα Ελλάδα με βεβαιωμένο το γνήσιο της υπογραφής του
Εξουσιοδότηση (αν δεν τα καταθέσει ο ίδιος) με βεβαιωμένο το γνήσιο της υπογραφής του

Β’ Φάση Χρόνος:
Τελευταία Εργάσιμη 1ου δεκαημέρου του Σεπτεμβρίου του επόμενου έτους της αναχώρησης (Πχ. Έτος αναχώρησης 2017, τότε έως 10/09/2018)

Που απευθυνόμαστε:
Πάλι στη Δ.Ο.Υ του φορολογούμενου, Τμήμα ή Γραφείο Συμμόρφωσης & Σχέσεων με τους Φορολογουμένους (πρ. τμήμα Μητρώου)

Τι δικαιολογητικά καταθέτουμε:
α) Βεβαίωση φορολογικής κατοικίας από την αρμόδια φορολογική αρχή του κράτους όπου δηλώνει φορολογικός κάτοικος
ή Αίτηση για την Εφαρμογή της ΣΑΔΦΕ όπου είναι ενσωματωμένο το πιστοποιητικό φορολογικής κατοικίας (δίγλωσσα έντυπα)
β) Σε περίπτωση που δεν προβλέπεται η έκδοση των ανωτέρω από την αρμόδια φορολογική αρχή
ή αντίγραφο της εκκαθάρισης της δήλωσης φορολογίας εισοδήματος
ή αντίγραφο της σχετικής δήλωσης φορολογίας εισοδήματός του, που υπέβαλε στο άλλο κράτος ως φορολογικός κάτοικος του κράτους αυτού.
γ) Σε περίπτωση που δεν είναι δυνατή η προσκόμιση κάποιων από τα ανωτέρω δικαιολογητικά: Βεβαίωση από οποιαδήποτε άλλη δημόσια ή δημοτική ή άλλη αναγνωρισμένη αρχή,με την οποία θα αποδεικνύεται η μόνιμη και σταθερή εγκατάσταση του προσώπου αυτού στο άλλο κράτος.

8.Αξιολόγηση των αιτήσεων
Εφόσον έχουν προσκομισθεί τα απαραίτητα δικαιολογητικά και έγγραφα, οι Δ.Ο.Υ προχωρούν σε έλεγχο και εξέταση της αίτησης για τη μεταβολή της φορολογικής κατοικίας.
Προκύπτουν τρία ενδεχόμενα κατά τη διαδικασία αυτή:
Α. Αν τα δικαιολογητικά είναι πλήρη και επαρκή, ο αρμόδιος υπάλληλος της Δ.Ο.Υ καταχωρεί τη μεταβολή στο Μητρώο με την ημερομηνία του εντύπου Μ1. Κατόπιν αυτού, ο φορολογούμενος υποχρεούται σε υποβολή δήλωσης μέχρι το τέλος του φορολογικού έτους που ακολουθεί το έτος αναχώρησης.
Β. Αν τα δικαιολογητικά δεν είναι πλήρη και επαρκή, εκδίδεται απορριπτική – αρνητική απόφαση, ενώ ο φορολογούμενος υποχρεούται να υποβάλει δήλωση παγκόσμιου εισοδήματος μέχρι το τέλος του 2018 χωρίς πρόστιμο εκπροθέσμου.
Γ. Σε περίπτωση που δεν προσκομίσει καθόλου δικαιολογητικά, εκδίδεται απορριπτική – αρνητική απόφαση από την αρμόδια Δ.Ο.Υ του φορολογουμένου και υποχρεούται σε υποβολή δήλωσης με την ίδια προθεσμία που έχουν οι κάτοικοι Ελλάδος με επιβολή προστίμου εκπροθέσμου. Τέλος, η εγκύκλιος ορίζει ότι η Δ.Ο.Υ υποχρεούται να εξετάσει την πληρότητα και επάρκεια των δικαιολογητικών εντός δύο μηνών από την ημερομηνία υποβολής τους.

9.Διαχωρισμός ΑΦΜ
Μέχρι την ψήφιση της ΠΟΛ 1201/2017, οι αρμόδιες Δ.Ο.Υ. δεν έκαναν δεκτά αιτήματα Αλλαγής Φορολογικής Κατοικίας (ΑΦΚ), όταν ένας εκ των δύο συζύγων εξακολουθούσε να διαμένει στην Ελλάδα.
Αυτό το μακροχρόνιο ζήτημα διαχωρισμού των ΑΦΜ συζύγων, φαίνεται να διευθετείται με την παρούσα εγκύκλιο, δείχνοντας σαφώς μία διάθεση συμμόρφωσης των φορολογικών αρχών με σχετικές αποφάσεις του ΣτΕ.
Πιο συγκεκριμένα, αν ο ένας εκ των συζύγων ή μερών συμφώνου συμβίωσης, επιθυμεί μεταβολή της φορολογικής του κατοικίας, ενώ ο άλλος δεν πληροί τις προϋποθέσεις, πέραν των δικαιολογητικών της προηγούμενης ενότητας απαιτείται να προσκομίσει πρόσθετα έγγραφα, τα οποία αποδεικνύουν ότι διαμένει πράγματι εκτός Ελλάδος.
Τα δικαιολογητικά αυτά πρέπει να συγκεντρώνονται και προσκομίζονται σωρευτικά:
«- στοιχεία για την απασχόλησή του στην αλλοδαπή, από τα οποία αποδεικνύεται ο μόνιμος ή μακροπρόθεσμος χαρακτήρας της απασχόλησης,
– στοιχεία για την ύπαρξη τραπεζικού λογαριασμού στην αλλοδαπή,
– στοιχεία για την ύπαρξη ιδιόκτητης ή μισθωμένης κατοικίας του και λογαριασμών υπηρεσιών κοινής ωφέλειας στην αλλοδαπή καθώς και
– στοιχεία για την απόκτηση φορολογικού, ασφαλιστικού ή αντίστοιχου μητρώου στην αλλοδαπή (πχ ΑΜ κοινωνικής ασφάλισης).».

10.Επικύρωση εγγράφων
Τα ανωτέρω αλλοδαπά δημόσια έγγραφα, σύμφωνα με το άρθρο 1 του ν. 1497/1984, θα προσκομίζονται κατά τα διεθνή νόμιμα δηλαδή, με σφραγίδα apostille ή προξενική θεώρηση στην περίπτωση χωρών που δεν έχουν προσχωρήσει στη Σύμβαση της Χάγης.
Αξίζει πάντως να σημειωθεί ότι κάποιες χώρες (Αυστρία, Ισπανία, Γαλλία, Ιταλία, Λουξεμβούργο, Ολλανδία, Πορτογαλία, Τουρκία και Πολωνία) έχουν υπογράψει Σύμβαση απαλλαγής επικύρωσης εγγράφων με την Ελλάδα και δεν χρήζουν επικύρωσης με την Σφραγίδα της Χάγης (Apostile). Απαραίτητη προϋπόθεση αποτελεί όμως να φέρουν ημερομηνία, υπογραφή και, ενδεχομένως, την σφραγίδα της αρμόδιας Αρχής του κράτους που τα χορήγησε.

11.Η υποβολή της φορολογικής δήλωσης
Ο φορολογούμενος, εφόσον είναι υπόχρεος σε υποβολή δήλωσης φορολογίας εισοδήματος στην Ελλάδα, δύναται να την υποβάλει ως φορολογικός κάτοικος εξωτερικού το αργότερο μέχρι τη λήξη του φορολογικού έτους που ακολουθεί το έτος αναχώρησης.(Πχ.Αναχώρηση το φορ.έτος 2017: Υποβολή δήλωσης στην Ελλάδα έως 31-12-2018)