Μεταφορά φορολογικής κατοικίας στο εξωτερικό
Εάν είστε φορολογικός κάτοικος Ελλάδας αλλά ζείτε και εργάζεστε στο εξωτερικό, οφείλετε να δηλώνετε κάθε χρόνο στις ελληνικές φορολογικές αρχές το εισόδημα που αποκτήσατε στην αλλοδαπή, ανεξάρτητα από το αν έχει ήδη φορολογηθεί στο εξωτερικό. Αυτό δε σημαίνει ότι θα φορολογηθείτε δύο φορές για το εισόδημα αυτό, καθώς πλέον υπάρχουν μεταξύ των περισσότερων χωρών συμφωνίες αποφυγής της διπλής φορολογίας. Σημαίνει απλώς ότι θα πρέπει να δηλώσετε το εισόδημά σας τόσο στη χώρα του εξωτερικού στην οποία αποκτήθηκε όσο και στην Ελλάδα, όπου είστε φορολογικός κάτοικος, και ότι για όσα εισοδήματα δεν έχουν ήδη φορολογηθεί στο εξωτερικό θα φορολογηθείτε στην Ελλάδα. Εάν όμως πληροίτε κάποιες προϋποθέσεις, μπορείτε να κινήσετε τη διαδικασία μεταφοράς της φορολογικής σας κατοικίας στη χώρα όπου εργάζεστε.
Ι. Προϋποθέσεις Μεταφοράς Φορολογικής Κατοικίας
Ως φορολογούμενος, μπορείτε να έχετε μία μόνο φορολογική κατοικία. Και για να θεωρηθεί ότι η φορολογική αυτή κατοικία είναι σε χώρα του εξωτερικού θα πρέπει να πληροίτε μία προϋπόθεση: να είστε μόνιμος κάτοικος της χώρας αυτής. Με τον όρο “μόνιμος κάτοικος” εννοούμε ότι διαμένετε στη συγκεκριμένη χώρα του εξωτερικού για διάστημα που υπερβαίνει τις 183 ημέρες μέσα στο ίδιο ημερολογιακό έτος, χωρίς να είναι αναγκαίο οι μέρες αυτές να είναι συνεχόμενες. Πρέπει λοιπόν να αποδείξετε μέσω των εγγράφων που θα προσκομίσετε στις ελληνικές φορολογικές αρχές ότι έχετε στη χώρα του εξωτερικού τη μόνιμη ή κύρια κατοικία σας ή τη συνήθη διαμονή σας ή το κέντρο των ζωτικών σας συμφερόντων, ήτοι τους προσωπικούς και οικονομικούς δεσμούς σας.
ΙΙ. Συνέπειες Μεταφοράς Φορολογικής Κατοικίας
Τι σημαίνει όμως πρακτικά το να γίνεστε φορολογικός κάτοικος εξωτερικού; Παρακάτω διακρίνουμε τις υποχρεώσεις που έχετε ως φορολογικός κάτοικος Ελλάδας και ως φορολογικός κάτοικος εξωτερικού, ανάλογα με την πηγή του εισοδήματός σας.
Περίπτωση 1η – είστε φορολογικός κάτοικος Ελλάδας
1.1. Εάν έχετε εισόδημα μόνο στην Ελλάδα: υποβάλλετε φορολογική δήλωση στην Ελλάδα και φορολογείστε στην Ελλάδα
1.2. Εάν έχετε εισόδημα και στο εξωτερικό: υποβάλλετε φορολογική δήλωση τόσο στο εξωτερικό όσο και στην Ελλάδα
>>> Αν το εισόδημα αυτό φορολογηθεί στο εξωτερικό: δε θα φορολογηθεί ξανά στην Ελλάδα αλλά η υποχρέωση δήλωσής του στην Ελλάδα παραμένει
>>> Αν το εισόδημα αυτό δεν φορολογηθεί στο εξωτερικό: φορολογείται στην Ελλάδα
Περίπτωση 2η – είστε φορολογικός κάτοικος εξωτερικού
1.1. Εάν έχετε εισόδημα μόνο στο εξωτερικό >>> υποβάλλετε φορολογική δήλωση μόνο στο εξωτερικό και φορολογείστε εκεί. Δε δηλώνετε τίποτα στην Ελλάδα.
1.2. Εάν έχετε εισόδημα και στην Ελλάδα >>> πέρα από τη φορολογική δήλωση που υποβάλλετε στο εξωτερικό για το εισόδημα που αποκτάτε εκεί, υποβάλλετε φορολογική δήλωση και στην Ελλάδα μόνο όμως για το πραγματικό εισόδημα, φορολογούμενο με οποιονδήποτε τρόπο ή απαλλασσόμενο, από πηγές Ελλάδας. Τέτοια υποχρέωση δεν υπάρχει αν π.χ. διαθέτετε απλώς μία δευτερεύουσα κατοικία ή ένα επιβατικό αυτοκίνητο στην Ελλάδα ή προβαίνετε σε αγορά ακινήτου ή αυτοκινήτου στην Ελλάδα.
ΙΙΙ. Διαδικασία Μεταφοράς Φορολογικής Κατοικίας
Η διαδικασία μεταβολής της φορολογικής κατοικίας χωρίζεται σε δύο στάδια. Κατά το πρώτο στάδιο υποβάλλετε την αίτηση μεταβολής της φορολογικής κατοικίας μαζί με κάποια τυπικά δικαιολογητικά, ενώ κατά το δεύτερο στάδιο υποβάλλετε τα δικαιολογητικά που πράγματι αποδεικνύουν τη μόνιμη κατοικία σας. Κάθε στάδιο έχει τις δικές του προθεσμίες που πρέπει να τηρηθούν. Ειδικότερα:
Α’ Στάδιο: Υποβολή Αίτησης Μεταφοράς Φορολογικής Κατοικίας
Αρχικά, θα πρέπει να υποβάλετε εντός συγκεκριμένης προθεσμίας την αίτηση μεταφοράς φορολογικής κατοικίας μαζί με τα δικαιολογητικά που απαιτούνται για το στάδιο αυτό.
Προθεσμίες:
Η υποβολή της αίτησης και των πρώτων δικαιολογητικών γίνεται το αργότερο έως την τελευταία εργάσιμη ημέρα του πρώτου δεκαημέρου του Μαρτίου του φορολογικού έτους που ακολουθεί το φορολογικό έτος για το οποίο θέλετε να κάνετε τη μεταφορά της φορολογικής σας κατοικίας. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι εάν θέλετε να μεταφέρετε τη φορολογική σας κατοικία για το έτος 2023, μπορείτε να υποβάλετε την αίτηση έως την Πέμπτη 10 Μαρτίου 2024.
Σημειώνεται, ωστόσο, ότι η παραπάνω προθεσμία είναι τυπική και ακόμα και αν η αίτηση μεταφοράς γίνει μετά την παρέλευση της παραπάνω προθεσμίας, δεν αποκλείεται η μεταφορά της φορολογικής σας κατοικίας ούτε υπάρχει πρόστιμο εκπρόθεσμης αίτησης.
Αρμόδια Υπηρεσία:
Την αίτηση και τα δικαιολογητικά μπορείτε να τα υποβάλετε είτε στην αρμόδια ΔΟΥ ηλεκτρονικά μέσω της ΑΑΔΕ. Ειδικότερα:
Η αίτηση μπορεί να υποβληθεί και ηλεκτρονικά μέσω της ιστοσελίδας της ΑΑΔΕ, στην καρτέλα “Τα Αιτήματά Μου”. Αριθμό Πρωτοκόλλου λαμβάνετε κατά την υποβολή και επιπλέον παρακολουθείτε ηλεκτρονικά την πορεία της αίτησής σας.
ΔΙΚΑΙΟΛΟΓΗΤΙΚΑ
Μαζί με την αίτηση μεταφοράς φορολογικής κατοικίας θα πρέπει να καταθέσετε (σε περίπτωση αυτοπρόσωπης υποβολής) ή να αποστείλετε ως συνημμένα (σε περίπτωση ηλεκτρονικής κατάθεσης) τα κάτωθι δικαιολογητικά:
- Συμπληρωμένο το έντυπο Α110.
- Συμπληρωμένο το έντυπο Δ210. Στο έντυπο Δ210 μεταξύ των άλλων στοιχείων που πρέπει να συμπληρώσει ο φορολογούμενος, είναι η χώρα εξωτερικού που μένει και η ακριβής διεύθυνση του, ο Αριθμός Φορολογικής Ταυτοποίησης (ΑΦΤ) που έχει στην χώρα εξωτερικού και ο αριθμός τηλεφώνου του στην χώρα του εξωτερικού. Επίσης πρέπει να συμπληρώσει την ημερομηνία από την οποία ζητά την μεταφορά της φορολογικής του κατοικίας.
Ως γνωστόν εάν αποδειχθεί ότι ο φορολογούμενος είναι φορολογικός κάτοικος εξωτερικού (από προγενέστερο έτος) και υπό την προϋπόθεση ότι δεν θεωρείται κάτοικος Ελλάδας κατά τις διατάξεις της εσωτερικής μας νομοθεσίας, είναι δυνατή η μεταβολή της φορολογικής του κατοικίας από την τρέχουσα ημερομηνία, χωρίς την υποχρέωση να υποβληθούν, στη Δ.Ο.Υ. όπου ο φορολογούμενος εμφανίζεται ως κάτοικος Ελλάδας, δηλώσεις φορολογίας εισοδήματος με το εισόδημα αλλοδαπής προέλευσης για τα έτη που αποδείξει ότι ήταν φορολογικός κάτοικος εξωτερικού.
- Πιστοποιητικό περί ορισμού φορολογικού εκπροσώπου στην Ελλάδα: Το πιστοποιητικό αυτό μπορεί να είναι είτε πληρεξούσιο είτε υπεύθυνη δήλωση με βεβαιωμένο το γνήσιο της υπογραφής. Το πληρεξούσιο συντάσσεται ενώπιον συμβολαιογράφου ή προξενικής αρχής του εξωτερικού ενώ ενδέχεται να χρειάζεται μετάφραση ή ακόμα και Σφραγίδα της Χάγης. Η υπεύθυνη δήλωση, από την άλλη, μπορεί να γίνει είτε μέσω ΚΕΠ, σε περίπτωση που βρίσκεστε στην Ελλάδα, είτε ηλεκτρονικά μέσω ψηφιακής βεβαίωσης εγγράφου ή μέσω της ιστοσελίδας GOVgr.
Προσοχή! Όσον αφορά τον φορολογικό εκπρόσωπο (αντίκλητο) που θα διορίσετε, αυτός πρέπει απαραιτήτως να είναι φορολογικός κάτοικος Ελλάδας. Επιπλέον, στην υπεύθυνη δήλωση ή το πληρεξούσιο θα πρέπει οπωσδήποτε να αναγράφετε τη διεύθυνση κατοικίας σας στο εξωτερικό.
- Υπεύθυνη Δήλωση του φορολογικού εκπροσώπου περί αποδοχής του διορισμού: Απαιτείται επιπλέον υπεύθυνη δήλωση του φορολογικού εκπροσώπου με γνήσιο της υπογραφής, στην οποία να αναγράφεται ότι αποδέχεται τον παραπάνω διορισμό του. Για την έκδοση της υπεύθυνης δήλωσης ισχύουν όσα αναφέρθηκαν παραπάνω.
- Ταυτότητα ή Διαβατήριο: απλό φωτοαντίγραφο, το οποίο δεν απαιτείται να είναι επικυρωμένο.
Σημειώνεται ότι σε περίπτωση που η αίτηση δε συνοδεύεται από τα απαιτούμενα δικαιολογητικά, η εφορία θα σας ενημερώσει σχετικά.
Β’ Στάδιο: Υποβολή Απαραίτητων Δικαιολογητικών
Σε δεύτερη φάση, οφείλετε να προσκομίσετε τα κάτωθι δικαιολογητικά στην αρμόδια Δ.Ο.Υ., το αργότερο έως την τελευταία εργάσιμη ημέρα του πρώτου δεκαημέρου του Σεπτέμβρη του φορολογικού έτους που ακολουθεί το φορολογικό έτος για το οποίο θέλετε να κάνετε τη μεταφορά της φορολογικής σας κατοικίας. Η προθεσμία αυτή για τη μεταφορά της φορολογικής σας κατοικίας για το 2023, είναι η Παρασκευή 9 Σεπτεμβρίου 2024.
ΔΙΚΑΙΟΛΟΓΗΤΙΚΑ
- Οπωσδήποτε πρέπει να καταθέσετε κάποιο δικαιολογητικό με το οποίο να αποδεικνύετε ότι φορολογείστε στο εξωτερικό. Αυτό μπορεί να είναι ένα από τα ακόλουθα:
- Βεβαίωση φορολογικής κατοικίας από την αρμόδια φορολογική αρχή του κράτους όπου δηλώνετε φορολογικός κάτοικος, από την οποία να προκύπτει ότι είστε φορολογικός κάτοικος αυτού του κράτους.
!Σημείωση: Εάν έχετε εγκατασταθεί σε κράτος με το οποίο υφίσταται Σύμβαση Αποφυγής Διπλής Φορολογίας Εισοδήματος (ΣΑΔΦΕ), μπορείτε να προσκομίσει, αντί της παραπάνω βεβαίωσης, την προβλεπόμενη Αίτηση για την Εφαρμογή της ΣΑΔΦΕ όπου είναι ενσωματωμένο το πιστοποιητικό φορολογικής κατοικίας (δίγλωσσα έντυπα). Εδώ θα βρείτε τις χώρες με τις οποίες η Ελλάδα έχει συνάψει ΣΑΔΦΕ.
- αντίγραφο της εκκαθάρισης της δήλωσης φορολογίας εισοδήματος ή,
- αντίγραφο της σχετικής δήλωσης φορολογίας εισοδήματος, που υποβάλατε στο άλλο κράτος ως φορολογικός κάτοικος του κράτους αυτού ή
- βεβαίωση από οποιαδήποτε άλλη δημόσια ή δημοτική ή άλλη αναγνωρισμένη αρχή από την οποία να προκύπτει η κατοικία σας
Κατά περίπτωση η εφορία ενδέχεται να σας ζητήσει ένα, περισσότερα ή όλα από τα παρακάτω. Όπως αναφέραμε και παραπάνω η εφορία πρέπει να πειστεί για την ημερομηνία αναχώρησης και εγκατάστασής σας στη χώρα όπου δηλώνετε κάτοικος και θα σας ζητάει δικαιολογητικά μέχρι αυτό να συμβεί.
- Βεβαίωση ανάληψης μισθωτής εργασίας ή έναρξης επαγγελματικής δραστηριότητας
- Βεβαίωση υπαγωγής στην ασφαλιστική νομοθεσίας της εν λόγω χώρας
- Βεβαίωση εγγραφής στο δημοτολόγιο
- Μισθωτήριο κατοικίας
- Βεβαίωση εγγραφής τέκνων σε σχολείο
- Πιστοποιητικά φορολογικής κατοικίας των δύο προηγούμενων ετών
Ειδική Περίπτωση Ι: Σύζυγοι
Σε περίπτωση μεταφοράς φορολογικής κατοικίας εγγάμων, εφόσον και οι δύο σύζυγοι επιθυμούν την μεταφορά της φορολογικής τους κατοικίας, πρέπει να υποβάλλουν ο καθένας ξεχωριστή αίτηση στην αρμόδια τους εφορία, με τα απαιτούμενα δικαιολογητικά έγγραφα.
Ειδική Περίπτωση ΙΙ: Χώρες με προνομιακό καθεστώς Φ.Π.Α.
Να τονίσουμε ακόμη ότι η μεταβολή της φορολογικής κατοικίας των φορολογούμενων, (από την έναρξη εφαρμογής του Ν.4172/2013 περί Κ.Φ.Ε., δηλαδή την 1-1-2014), δεν απαγορεύεται σε χώρες που έχουν προνομιακό φορολογικό καθεστώς ή σε χώρες που δεν συνεργάζονται φορολογικά με την Ελλάδα, αρκεί οι φορολογούμενοι να μπορούν να το αποδείξουν με βάση τις προϋποθέσεις και τα δικαιολογητικά των σχετικών αποφάσεων, ότι οι χώρες αυτές αποτελούν εν τοις πράγμασι την φορολογική τους κατοικία. Φυσικά, η φορολογική αρχή, διατηρεί πάντοτε το δικαίωμα της εφαρμογής του άρθρου 38 του Ν.4174/2013περί Κ.Φ.Δ., σχετικά με τις τεχνικές φορολογικές διευθετήσεις.
Επίσημη Μετάφραση & Επικύρωση των Δικαιολογητικών
Όλα τα δικαιολογητικά που θα προσκομίσετε στην εφορία θα πρέπει να είναι επίσημα μεταφρασμένα από δικηγόρο ή πιστοποιημένο μεταφραστή. Επίσης, ανάλογα με τη χώρα προέλευσής τους, ενδέχεται να χρειάζονται
Σφραγίδα της Χάγης (Apostille) ή Προξενική Θεώρηση.
Αναδρομική αλλαγή φορολογικής κατοικίας
Θα θέλαμε να κάνουμε ιδιαίτερη αναφορά στο ζήτημα της αναδρομικής αλλαγής φορολογικής κατοικίας, καθώς απασχολεί μεγάλο αριθμό φορολογούμενων και είναι μία δυνατότητα που λίγοι έχουν υπόψιν τους.Στην περίπτωση που ο φορολογούμενος έχει εγκατασταθεί εκτός Ελλάδος ήδη προ ετών αλλά αμέλησε να προβεί στην αλλαγή της φορολογικής του κατοικίας, είναι σκόπιμο να προβεί – εφόσον πληροί τις σχετικές προϋποθέσεις – σε αναδρομική αλλαγή της φορολογικής του κατοικίας, προκειμένου να μη βρεθεί υπόλογος έναντι των φορολογικών αρχών για τα εισοδήματα που απέκτησε στην αλλοδαπή κατά τη διάρκεια των ετών αυτών και τυχόν παρέλειψε να τα συμπεριλάβει στη φορολογική δήλωση που υπέβαλε ενώπιον της ελληνικής φορολογικής αρχής ως φορολογικός κάτοικος Ελλάδας. Παράδειγμα: Έλληνας φορολογούμενος έφυγε το 2016 από την Ελλάδα και εγκαταστάθηκε με την οικογένειά του στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα προκειμένου να εργασθεί. Ενώ είχε εξαρχής όλες τις προϋποθέσεις για τη μεταφορά της φορολογικής του κατοικίας το αμέλησε και στις φορολογικές δηλώσεις που υπέβαλε στην Ελλάδα δήλωνε μόνο κάποιο εισόδημα από ακίνητο. Ο φορολογούμενος αυτός έχει τη δυνατότητα να μεταφέρει αναδρομικά από το 2016 τη φορολογική του κατοικία, προσκομίζοντας τα σχετικά δικαιολογητικά.
Εισαγωγή συναλλάγματος/Επαναπατρισμός κεφαλαίων από κάτοικο εξωτερικού
Εάν ένας φορολογικός κάτοικος εξωτερικού επιστρέψει στην Ελλάδα και αποκτήσει ξανά την ιδιότητα του φορολογικού κατοίκου Ελλάδας, έχει τη δυνατότητα υπό ορισμένες προϋποθέσεις στα πλαίσια της μετοικεσίας να μεταφέρει και τα κεφάλαια που τηρεί στο εξωτερικό, χωρίς να λογοδοτήσει ενώπιον των φορολογικών αρχών σχετικά με την προέλευση των κεφαλαίων και χωρίς να υπόκεινται τα κεφάλαια αυτά σε φορολόγηση. Πιο συγκεκριμένα, σύμφωνα με το άρθρο 34 του ν. 4172/2013, δεν απαιτείται η δικαιολόγηση της απόκτησης του συναλλάγματος που εισάγεται στην Ελλάδα για τους φορολογικούς κατοίκους εξωτερικού που είχαν διαμείνει 3 τουλάχιστον χρόνια στην αλλοδαπή και η εισαγωγή του συναλλάγματος γίνεται μέσα σε 2 χρόνια από τη μετοικεσία τους ή που είχαν διαμείνει 5 τουλάχιστον συνεχή χρόνια στην αλλοδαπή και το επικαλούμενο ποσό συναλλάγματος προέρχεται από καταθέσεις στο όνομά τους ή στο όνομα του άλλου συζύγου σε τραπεζικό λογαριασμό ανοιγμένο σε χώρα της Ε.Ε./ΕΟΧ ή σε υποκατάστημα ελληνικής τράπεζας στο εξωτερικό κατά το χρόνο που διέμεναν στην αλλοδαπή ή από καταθέσεις τους – μέσα σε 1 χρόνο από τη μετοικεσία τους στην Ελλάδα χωρίς το συνάλλαγμα αυτό να έχει επανεξαχθεί στην αλλοδαπή.Σε κάθε περίπτωση, Έλληνας φορολογικός κάτοικος εξωτερικού που έχει τις ανωτέρω προϋποθέσεις διαμονής στο εξωτερικό μπορεί να μεταφέρει τα φορολογηθέντα εισοδήματα από το εξωτερικό στην Ελλάδα και να τα δηλώσει ως εισαγωγή συναλλάγματος χωρίς να φορολογηθεί. Μάλιστα, όπως έχουμε επισημάνει και σε προηγούμενη αρθρογραφία μας σχετικά με τους κοινούς τραπεζικούς λογαριασμούς, τα χρήματα αυτά μπορούν να κατατεθούν ακόμη και σε κοινό λογαριασμό (με συνδικαιούχους π.χ. γονείς, τέκνα ή σύζυγο), χωρίς να προκύψει κάποια φορολογική υποχρέωση, καθώς από μόνη της η κατάθεση ποσών σε κοινό τραπεζικό λογαριασμό δεν αποτελεί φορολογητέα πράξη.