Αποδοχή κληρονομιάς με το «ευεργέτημα» της απογραφής

Εκτός από τις κλασσικές επιλογές της αποδοχής ή της αποποίησης κληρονομιάς υπάρχει και ένα τρίτο “μονοπάτι”, αυτό του ευεργετήματος της απογραφής ή επ΄ ωφελεία απογραφής, ένας θεσμός ο οποίος ρυθμίζεται ευθέως στον Αστικό μας κώδικα (άρθρα 1901-1921 ΑΚ).

Στο νομικό μας σύστημα ο θάνατος ενός προσώπου δεν συνεπάγεται την απόσβεση των υποχρεώσεων του, αλλά η περιουσία του ως σύνολο περιέρχεται στους κληρονόμους του. Από το χρονικό σημείο της οριστικής κτήσης της κληρονομίας, αυτή ενώνεται με την ατομική περιουσία του κληρονόμου, με την έννοια ότι οι δύο αρχικά ξεχωριστές περιουσίες συγχωνεύονται σε μια ενιαία περιουσία που ανήκει στον κληρονόμο (ΑΚ 1901) και έτσι τα δικαιώματα και οι υποχρεώσεις της κληρονομίας γίνονται δικαιώματα και υποχρεώσεις του ίδιου του κληρονόμου (ΑΚ 1710, 1847). Εύκολα γίνεται αντιληπτό ότι σε περίπτωση που υφίστανται χρέη του θανόντος, ο κληρονόμος που θα αποδεχτεί την κληρονομιά θα βρεθεί αντιμέτωπος με τους δανειστές του κληρονομούμενου, καλούμενος να τα αποπληρώσει με την προσωπική του περιουσία.

Ο ανωτέρος ¨κανόνας” είναι ιδιαίτερα αυστηρός για τον κληρονόμο, ο οποίος ξαφνικά ευθύνεται και για «ξένα» χρέη. Με την επ΄ ωφελεία απογραφής αποδοχή της κληρονομιάς παρέχεται ένα “μαξιλαράκι ασφαλείας” στον κληρονόμο. O κληρονόμος με το ευεργέτημα της απογραφής ευθύνεται για τις υποχρεώσεις της κληρονομιάς, έως το ενεργητικό της (ΑΚ 1904). Εισάγεται κατά αυτό τον τρόπο εξαίρεση στον κανόνα της σύγχυσης των δύο περιουσιών (AK 1905), με αποτέλεσμα την υπεγγυότητα των διακριτών αυτών περιουσιακών ομάδων, ώστε καθεμιά να αποτελεί τη βάση ικανοποίησης συγκεκριμένων δανειστών.

Ο κληρονόμος αφού πληροφορηθεί την επαγωγή κληρονομίας έχει τις εξής δυνατότητες:

α) να αποποιηθεί τα χρέη,  γεγονός που συνεπάγεται παραλλήλως και την ταυτόχρονη  αποποίηση του ενεργητικού της περιουσίας.  Δεν νοείται στο νομικό μας σύστημα μερική αποποίηση ούτε και μερική αποδοχή της κληρονομίας ως προς το ενεργητικό μόνο της περιουσίας,

ή

β) να την αποδεχθεί εξ ολοκλήρου, γεγονός που συνεπάγεται παραλλήλως και την ταυτόχρονη αποδοχή του συνόλου των χρεών της,

ή

γ)  να αποδεχθεί την κληρονομιαία περιουσία με το ευεργέτημα της απογραφής.

Προσοχή! Αν ο κληρονόμος αποδέχθηκε την κληρονομιαία περιουσία είτε ρητώς είτε σιωπηρώς (παρέλευση της προθεσμίας αποποίησης), δεν μπορεί στην συνέχεια να αποδεχθεί εκ νέου την κληρονομιά με το ευεργέτημα της απογραφής τούτη τη φορά.

Υπάρχει τρόπος να περιοριστεί η ευθύνη του κληρονόμου για τα χρέη της κληρονομίας;

Ναι, αν ο κληρονόμος, προβεί σε αποδοχή με το ευεργέτημα της απογραφής, θα ευθύνεται περιορισμένα για τα χρέη της κληρονομίας, δηλαδή μέχρι το ύψος της καθαρής αξίας του ενεργητικού της κληρονομιαίας περιουσίας, αφού δηλαδή αφαιρεθεί το παθητικό (χρέη). Στην περίπτωση αυτή, εφόσον εξαντληθεί το ενεργητικό της κληρονομιάς, ο κληρονόμος δεν έχει πλέον καμιά υποχρέωση και ευθύνη απέναντι στους δανειστές του κληρονομούμενου που δεν ικανοποιήθηκαν.

Τι σημαίνει αποδοχή με το ευεργέτημα της απογραφής;

Πρόκειται για έναν θεσμό, ρυθμιζόμενο στον Αστικό μας κώδικα (άρθρα 1901-1921 ΑΚ). Με την αποδοχή με το ευεργέτημα της απογραφής αποχωρίζεται επί της ουσίας η ατομική περιουσία του κληρονόμου, δηλαδή η περιουσία που αυτός κατείχε πριν καταστεί κληρονόμος, από αυτήν που κληρονομεί από τον κληρονομούμενο και στην οποία περιλαμβάνονται τόσο δικαιώματα όσο και υποχρεώσεις. Στην ουσία με τον τρόπο αυτό, ο κληρονόμος προστατεύει αφενός την προσωπική του περιουσία από τους δανειστές της κληρονομίας και αφετέρου έχει τη δυνατότητα να επωφεληθεί από το ενεργητικό της, εφόσον βεβαίως υπάρχει.